Dojku čine režnjevi, kanalići, vezivna tkiva, limfni čvorovi, mišići i masno tkivo.Tokom života dolazi do mnogih promena u dojkama. Prva promena javlja se tokom puberteta sa razvojem i rastom tkiva dojke. U trudnoći i nakon trudnoće u režnjevima, lobusima, se proizvodi mleko i kanalićima sprovodi do otvora na bradavicama. Tokom dojenja dojke su uvećane.
Sa starenjem i ulaskom u menopauzu jajnici proizvode manje hormona a broj režnjeva se smanjuje, tkivo dojke biva zamenjeno masnim tkivom. Dojke se smanjuju i menjaju oblik.

Samopregled dojke je način na koji žena samostalno može pregledati svoje dojke, kao deo mera kojima se rano otkrivaju različite promene u izgledu i građi dojki. Većina promena koje se mogu primetiti samopregledom je benigne prirode. Međutim, bilo koja promena u vidu čvorića unutar tkiva dojke ili promena izgleda kože (naborana, izgleda pomorandžine kore), promena izgleda bradavice mora biti prijavljena lekaru, kako bi se sprovele dodatne dijagnostičke procedure u cilju otkrivanja uzroka pomenutih promena.

Samopregled dojki ne može zameniti redovne preglede od strane nadležnog lekara. Preporuka za sve žene starije od 20 godina je da makar jednom u dve godine obavi sistematski pregled koji uključuje i ultrazvučni pregled dojke, a nakon 40. godine, preporuka je da se ovi pregledi obavljaju makar jednom godišnje.

Žlezdano tkivo dojke reaguje na promene nivoa hormona u toku mesečnog ciklusa, pa je samopregled dojke najbolje raditi u isto vreme svakog meseca, nekoliko dana nakon prestanka menstrualnog krvarenja.

Samopregled dojke je dragocena dopunska metoda kojom sama žena može blagovremeno uočiti različite promene u građi dojke. Međutim, još jednom, važno je ne zanemarivati redovne sistematske preglede, koje sprovodi visokokvalifikovano medicinsko osoblje, jer se metodama vizualizacije (ultrazvuk, mamogram) mogu videti čvorići ili druge promene koje još uvek nisu dovoljne veličine da bi se osetili dodirom.

Ultrazvuk dojke je dijagnostička metoda izbora za žene mlađe životne dobi. Ultrazvučni pregled je od neprocenjive vrednosti u diferencijaciji između solidnih i cističnih promena, kao i za razjašnjenja opipljivih kvržica u dojci. Sa sigurnošću od gotovo 98% pomoću ultrazvuka se može razlikovati radi li se o dobroćudnoj ili zloćudnoj kvržici.

Tkivo dojke je kod mnogih žena u kasnim 30-im i ranim 40-im godinama previše zgusnuto, i apsorpcija rendgenskih zraka visoka, pa mamogrami nisu od velike koristi. Stoga je naročito kod mlađih žena ultrazvuk dojke prikladnije dijagnostičko sredstvo i od veće pomoći nego mamografija.
Iako su različite metode, mamografija i ultrazvuk danas predstavljaju metode koje se sve više međusobno dopunjuju – komplementarne metode, od kojih svaka ima svoje mesto u dijagnostici promena dojki.

Preporučuje se da se pregled obavi u periodu od 7. do 10. dana menstrualnog cilusa (7. do 10. dana od prvog dana menstrualnog krvarenja).

Mamografija je rendgenski pregled dojki kojim se otkrivaju tumori i druge promene koje su premalene da bi se mogle napipati a beleži promene na dojci jednu do dve godine ranije od običnog kliničkog pregleda zasnovanog na pojavi simptoma ili opipljive kvržice.

Kako izvesti samopregled dojke?

1. korak: Stanite ispred ogledala sa ispravljenim ramenima i šakama oslonjenim na bokove. Obratite pažnju na izgled, veličinu, simetričnost i boju kože dojki.
Ukoliko primetite crvenilo, otok, osip, ravnu ili uvučenu bradavicu, obratite se vašem lekaru kako bi se utvrdio uzrok prisutne promene.

2. korak: I dalje stojeći ispred ogledala podignite ruke uvis i ponovo proverite da li postoji neka od gore navedenih promena.

3 korak: Blagim stiskom bradavica vrhovima prstiju proverite da li postoji bilo kakvo prisustvo sekreta iz bradavica (bistar, zamućen, sukrvičav). Svaka pojava sekreta izvan perioda dojenja mora biti prijavljena lekaru!

4. korak: Potrebno je da opipate dojku u ležećem položaju, tako što levom rukom ispitujete desnu, a desnom rukom levu dojku. Opipavanje se vrši jagodicama prstiju, tako što se za opipavanje kože i potkožnog tkiva vrše blaži, a za opipavanje dubljih struktura jači kružni pokreti. Najbolje je za palpiranje koristiti uvek istu putanju, počevši baze dojke (pazušne jame), smanjujući krug sve do bradavice.

5. korak: Ponovite postupak opipavanja u stojećem ili sedećem položaju. Važno je palpirati u više položaja, zato što u nekim slučajevima jedna ista promena može biti nedostupna ili neprimetna pri palpaciji u npr. ležećem, a dostupna u sedećem položaju.